TARİHTE KARA PERŞEMBE (1929 EKONOMİK BUHRAN)

TARİHTE KARA PERŞEMBE (1929 EKONOMİK BUHRAN)

TARİHTE KARA PERŞEMBE (1929 EKONOMİK BUHRAN)
01 Mayıs 2019 - 10:42

İnsanlar tarih boyunca krizlerin olduğu günlerin başına kara kelimesini koyarak o günlerin unutulmamasını sağlarlar. 1929 yılının Perşembe gününde finansal kriz newyork borsasında baş göstermiştir. Savaştan çıkan bir Amerika sanayi devrimi ile bolluk ve kazanç rüyasında rehavete kapılarak paralarını borsaya yatırıp son 4 yılda %500 gibi kazançlar elde etmişlerdi. İnsanlar krizin sadece borsada kaynaklandığını düşünmüşlerdir. Ta ki patronları tarafından işlerine son verilene kadar! Çiftçiler düşen fiyatlardan bunalıp fiyatları yükseltebilmek için ürünlerini yakıp yani arzı kısıp fiyatı yükseltmek istemişler bu durum da kıtlığı getirmiştir. Parasal sistem de bolluk ve dayanıklılık kâr dünyasının düşmanı olarak görülür. Amerikalılar yapay kıtlık yaratarak ateşe benzin döküp krizi daha derinleştirmiştir.



Kriz insanların hayatlarını nasıl etkiledi diye bakılacak olursa? Krizden önce bolluk ve zenginlik hızla büyümüş hatta Ford otomobil fabrikasında çalışanlar ürettikleri araçları satın alabilecek düzeye gelmişlerdir. Derinleşen krizden sonra sokaklarda insanlar çorba kuyruklarına girmişler, sokaklarda yatan kişilerin sarhoş olduğunu düşünenler onların açlıktan öldüğüne şahit olmuşlardır. Ya da mühendislerin ve üst meslek grubu çalışanların çocuklarına bakabilmek için sokaklarda meyve sattıklarına şahit olunmuştur. Şartların insanların hayatınında dip ve zirveleri gösterebileceği ispatlanmıştır. Krizi atlatmanın insanların işşizliğine çözüm bulmanın formülünü ünlü iktisatçı Keynes bularak, hükümet tarafından halka iş verilmesi, yardım yapılmış ve kriz bir nebze de olsa atlatılmıştır.


Finansal piyasalar insan vücuduna oldukça benzemektedir. Kan’ı para- kalbi bankalar gibi düşünürsek kanın bir bölgede toplanması krizlerin nedeni olarak görülür.

 

Finansal piyasalarda ise paranın bir yerde toplanması krizlerin fitilini ateşleyebilir. 1929 ekonomik buhranda para devlette toplanmıştı. Krizi aşmak için devlet direk para yardımı  yapmak yerine işsizliği çözüp belirli sektörlere teşvik adında mal ve hizmet alma karşılığı yardım yapmıştır. Et fiyatlarının 5 cente düşmesi hayvan üreticilerini perişan etmiş ve devlet tarafından alımlar sayesinde tarım ve hayvancılıkla uğraşanları batmaktan kurtarmışlardır. Krizler insanlara finansal açıdan dipleri gösterdiği için intiharlar da kaçınılmaz olmuştur. Öncelikle borsada başlayan kriz sonrasında borsa binasından atlayıp intihar edenler, daha sonra herşeyini kaybettikten sonra çocuklarının yüzüne bakamayacak derecede olan babaların hayatlarına son verdiklerine şahit olunmuştur. Krizin aşılması konusunda hükümet işsizlere destek olurken halk üstüne düşeni yapmıştır. Örneğin evine badana boya yapacak kişi aynı anda başka becerilere sahipse bile o kişiye yaptırılmaz başka işsizlere o işler verilerek herkesin kurtulması sağlanmıştır. Kısacası reel sektör krizi kıtlık yaratarak değil bolluk yaratarak aşabileceğini anlamıştır.

 

Krizi atlatmanın yolunu savaşmaktan başka ülkeleri sömürmekten geçtiğini anlayan Amerika tershanelere ve donanmalara ağırlık vermeye başlamıştır. İnsanlar tershanelerde çorba karşılığı iş aradığı günlere şahit olunmuştur. Ya da insanlar sokaklardaki tahta kaldırımları söküp yakacak yapacak düzeye gelmişlerdir. 

YORUMLAR

  • 1 Yorum